Pierwsze egzemplarze Raspberry Pi 5 trafiły już do swoich nowych właścicieli. Zanim jednak możliwe będzie uruchomienie pierwszych projektów, należy przejść przez szybki proces konfiguracji ponieważ płytki te nie są gotowe do użycia prosto po wyjęciu z pudełka.
Co jest potrzebne?
Oprócz samej płytki Rasbperry Pi 5, będziemy potrzebować zasilacza oraz karty pamięci. W przypadku Raspberry Pi 5 zalecany jest dedykowany zasilacz. Użycie nieoficjalnych zasilaczy może skutkować problemami z stabilnością i ograniczeniem prądu na wyjściach portów USB. W przypadku karty microSD zalecam użyć szybkich kart dla zapewnienia sobie dobrej wydajności naszego Pi. Dodatkowo polecam zaopatrzyć się w aktywne chłodzenie dla Raspberry oraz obudowę która zabezpieczy nasze urządzenie, dzięki temu mocno zmniejszamy szansę na uszkodzenie naszej płytki.
System operacyjny
Raspberry Pi obsługuje wiele różnych systemów operacyjnych do rozmaitych zastosowań. Od standardowych systemów operacyjnych, przez ich odpowiedniki serwerowe aż po zaawansowane emulatory retro konsol a nawet specjalne dystrybucje wspomagające testowanie bezpieczeństwa usług. Dziś zajmiemy się oficjalną dystrybucją systemu dla malinki jaką jest Raspberry Pi OS. Raspberry Pi OS jest to system bazujący na Debianie specjalnie dostosowany do architektury oraz potrzeb Raspberry Pi. Dystrybucja jest aktywnie wspierana i rozwijana, posiada dużą społeczność przez to kompatybilność z oprogramowaniem stoi na bardzo wysokim poziomie.
Występują 3 wersje Raspberry Pi OS: Lite, Standard oraz Full. Wersja Lite nie posiada środowiska graficznego, dzięki czemu idealnie sprawdzi się do zastosowań serwerowych. Wersja Standard posiada środowisko graficzne przez co idealnie sprawdzi się do przeglądania internetu lub nauki programowania i elektroniki używając Raspberry Pi samodzielnie, bez konieczności używania innych urządzeń. Edycja Full również posiada środowisko graficzne, różni się od wersji Standard preinstalowanymi programami zalecanymi. Tą wersję polecam najmniej, zajmuje najwięcej miejsca, co wydłuży proces instalacji oraz zajmie nam miejsca na karcie microSD oprogramowaniem które może być nam kompletnie niepotrzebne. Wszystko co potrzebujemy możemy bez problemu doinstalować do edycji Standard.
Proces instalacji
Proces instalacji jest bardzo prosty. Pomoże nam w tym program Raspberry Pi Imager który możemy pobrać ze strony producenta. Po zainstalowaniu i uruchomieniu programu ujrzymy następujące okno.
Teraz należy wybrać model Raspberry Pi dla którego chcemy przygotować kartę pamięci z systemem. W moim przypadku jest to Raspberry Pi 5. Klikamy przycisk "CHOOSE DEVICE" i wybieramy model z listy.
Następnie przechodzimy do wyboru wersji systemu operacyjnego. Do tego służy przycisk "CHOOSE OS". U mnie Raspberry będzie wykorzystywane jako serwer, z tego powodu wybieram wersję "Raspberry Pi OS Lite". Ta edycja znajduje się w sekcji "Raspberry Pi OS (other)". Dla zachowania kompatybilności z większą ilością oprogramowania zalecam wybrać wersję 64 bit.
Teraz możemy podłączyć kartę microSD do naszego komputera i wybrać ją do zapisu systemu operacyjnego przyciskiem "CHOOSE STORAGE"
Gdy mamy już wszystko ustawione możemy przejść dalej przyciskiem "NEXT"
Gdy pojawi się okno pytające o konfigurację ustawień systemu, klikamy opcję "EDIT SETTINGS" aby wstępnie skonfigurować nasz system operacyjny. Polecam to zrobić, dzięki temu nie będziemy musieli podłączać klawiatury i monitora do naszego Raspberry aby dokonać konfiguracji ręcznej. Jeśli jednak chcesz skonfigurować Raspberry ręcznie, wybierz opcję "NO".
W zakładce "GENERAL" polecam ustawić następujące parametry. Ustawienie "hostname" służy do nadania indywidualnej nazwy dla naszego Raspberry, przyda się to do późniejszego połączenia z naszym Pi. Od razu zalecam także ustawić nazwę i hasło naszego użytkownika oraz aktualną strefę czasową, aby uniknąć "podróży w czasie". W sytuacji gdy chcesz skorzystać z sieci WiFi, można wprowadzić tutaj jej dane, aczkolwiek mocno zalecam podłączenie Raspberry do sieci za pomocą przewodu Ethernet.
W zakładce "SERVICES" aktywujemy usługę SSH, która będzie niezbędna do połączenia się z naszym serwerem.
Gdy już wszystko mamy skonfigurowane, zapisujemy ustawienia przyciskiem "SAVE". Wtedy ponownie ujrzymy okno pytające o wstępną konfigurację systemu. Akceptujemy nasze ustawienia przyciskiem "YES".
Instalacja systemu operacyjnego wyczyści całą kartę pamięci. Potwierdzamy usuwanie danych przyciskiem "YES"
Proces instalacji systemu właśnie się rozpoczął. Oprogramowanie pobiera z internetu wybrany przez nas system operacyjny i zapisuje go na karcie microSD według naszych ustawień.
Instalacja zakończyła się sukcesem. Teraz możemy wyjąć kartę microSD z naszego czytnika. Gdyby na tym etapie wystąpił błąd, należy powtórzyć instalację.
Uruchomienie Raspberry Pi
Tak przygotowaną kartę pamięci należy umieścić w dedykowanym slocie w Raspberry Pi. Gdy już to zrobimy, podłączamy internet przewodem Ethernet oraz zasilamy Raspberry dedykowanym zasilaczem. W naszym przypadku to tyle jeśli chodzi o samo Raspberry Pi. Raspberry samo się uruchomi oraz będzie gotowe na połączenie się do systemu.
Połączenie SSH z Raspberry Pi
SSH jest to usługa umożliwiająca zdalny dostęp do terminalu systemu operacyjnego. Dzięki temu jesteśmy w stanie konfigurować nasze Raspberry bez konieczności podłączania płytki do klawiatury i monitora. Konfiguracja odbywa się wtedy przez sieć za pomocą innego komputera. Dzięki temu że włączyliśmy SSH podczas wstępnej konfiguracji systemu operacyjnego, Raspberry po uruchomieniu jest gotowe do połączenia się z naszego komputera. Aby to zrobić uruchamiamy terminal systemowy i wpisujemy następującą komendę
ssh [email protected]
W tym poleceniu "pi" jest nazwą naszego użytkownika, "raspi5.local" jest nazwą hosta. Dane te wpisujemy zgodnie z tym co podaliśmy podczas konfiguracji instalacji. Po kliknięciu enter powinniśmy zobaczyć następujący komunikat:
Jeśli nie uda nam się połączyć w ten sposób, może to oznaczać dwie rzeczy, Rasberry Pi się nie uruchomiło lub nasza sieć/system nie umożliwia zlokalizowanie płytki nazwą hosta. W pierwszym przypadku należy spróbować ponownie zainstalować system lub podłączyć monitor i sprawdzić co się dzieje podczas procedury uruchamiania. W drugim przypadku należy zlokalizować adres IP naszego Raspberry. Możemy to zrobić logując się do panelu administracyjnego naszego routera lub korzystając z oprogramowania do tego służącego, np "Advanced IP Scanner". Gdy już znajdziemy adres IP Raspberry Pi, ponownie próbujemy się połączyć, tym razem wpisująć adres IP zamiast "raspi5.local". Przykład łączenia się po IP wygląda następująco:
ssh [email protected]
Aby zalogować się do Raspberry, wystarczy w terminal wpisać hasło które podaliśmy przy instalacji i zatwierdzić przyciskiem Enter. Z względów bezpieczeństwa, podczas wpisywania hasła nie pojawiają się żadne znaki. Często na początku może być to mylące i wprowadzać w błąd że coś nie działa, ale wszystko jest jak najbardziej w porządku.
Gdy logowanie przebiegnie pomyślnie będziemy mieć pełną kontrolę nad naszym Raspberry Pi. Wszystkie komendy które teraz wpiszemy będą wykonywane na Raspberry, a nie na naszym komputerze, dokładnie tak jakbyśmy wpisywali je klawiaturą bezpośrednio na Raspberry Pi.
Aktualizacja oprogramowania
Nasze Raspberry już działa a także jesteśmy do niego podłączeni, pora na aktualizację systemu. Tak, pomimo świeżo co zainstalowanego systemu, oprogramowanie zainstalowane na naszym Pi może być już trochę nieaktualne. Pierwsze co należy zrobić to aktualizacja repozytoriów systemu. W dużym skrócie jest to "baza danych" trzymająca informacje o tym jakie oprogramowanie i w jakich wersjach możemy w danym momencie zainstalować na naszym serwerze. Aktualizację wykonujemy poleceniem:
sudo apt-get update
Gdy nasza "baza danych" o oprogramowaniu zostanie zaktualizowana, możemy przejść do aktualizacji oprogramowania, robimy to poleceniem:
sudo apt-get upgrade
Narzędzie wyświetli listę programów gotowych do aktualizacji oraz zapyta o zgodę na aktualizację. Zgadzamy się wpisując znak "y" i klikając enter.
Ostatnią rzeczą którą warto zaktualizować to oprogramowanie sprzętu samej płytki, robimy to poleceniem:
sudo rpi-eeprom-update -a
Dla pełnej aktualizacji EEPROM należy uruchomić płytkę ponownie, zrobimy to komendą:
sudo reboot
Po chwili Raspberry Pi uruchomi się ponownie i znów będziemy mogli się połączyć za pomocą SSH.
Podsumowanie
To wszystko jeśli chodzi o pierwsze uruchomienie Raspberry Pi. Twój nowy mini serwer jest już gotowy do pracy. Zachęcam zajrzeć do zakładki Raspberry Pi w której znajdują się instrukcje do instalacji usług oraz ciekawostki związane z Raspberry Pi.